“เจ้านายราชตระกูล ตั้งแต่ลูกฉันเปนต้นลงไป ตลอดจนถึงราษฎรที่ต่ำที่สุด จะให้ได้มีโอกาศเล่าเรียนได้เสมอกัน ไม่ว่าเจ้า ว่าขุนนาง ว่าไพร่ เพราะฉนั้น จึงขอบอกได้ว่าการเล่าเรียนในบ้านเมืองเรานี้จะเปนข้อสำคัญที่หนึ่ง ซึ่งฉันจะอุตสาห์จัดให้เจริญขึ้นจงได้”
สร้างจุฬาฯ คือสร้างปัญญาชน
ทรงเห็นข้อดีของการที่ข้าราชการควรจะเป็นผู้ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงรู้จักและไว้วางพระราชหฤทัย โดยเฉพาะอย่างยิ่งข้าราชการกระทรวงมหาดไทยที่จะออกไปประจำการตามมณฑลต่างๆ
ปัจจุบันได้เปลี่ยนเป็นตึกบัญชาการเป็น “อาคารมหาจุฬาลงกรณ์” ซึ่งเป็นสถานที่จัดประชุม สัมมนา และรับรองอาคันตุกะของมหาวิทยาลัย
ซึ่งหมายถึงจะต้องเป็นหลักให้แก่ประเทศชาติได้ ทั้งในด้านการเป็นแหล่งศึกษาศิลปวิทยาการขั้นสูง และการเป็นแหล่งผลิตบุคคลออกไปรับใช้ประเทศชาติ ทั้งยังเป็นหลักอันแสดงความมีอารยะของสยามประเทศ ที่สะท้อนความเป็นชาติที่มีพัฒนาการก้าวไปตามกระแสความเปลี่ยนแปลงของโลก
ได้แก่ คณะแพทยศาสตร์ คณะรัฏฐประศาสนศาสตร์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ และวิทยาศาสตร์
เป็นศิราภรณ์ประดับพระเกศาหรือพระเศียรของพระราชโอรสและพระราชธิดาของพระมหากษัตริย์
สืบเนื่องเป็นพระราชปฏิบัติว่าพระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีทรงเป็นพระบรมราชูปถัมภกของสถาบันแห่งนี้
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อทรงมีพระมหากรุณาธิคุณจะเสด็จพระราชดำเนินมาพระราชทานปริญญาบัตรแก่บัณฑิตรุ่นแรกของมหาวิทยาลัยนั้น ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชกำหนด เสื้อครุยบัณฑิตของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พ.ศ. ๒๔๗๓ ขึ้น
“…ข้าพเจ้ามีความยินดีเป็นอย่างยิ่ง ที่ได้มีโอกาสมาให้ปริญญาแก่นักเรียนมหาวิทยาลัยเป็นครั้งแรกในวันนี้ นับเป็นวันสำคัญสำหรับประวัติการของประเทศสยามด้วย เพราะว่าไม่ว่าประเทศใดๆ ความเจริญของประเทศนั้นย่อมวัดด้วยความเจริญของการศึกษานั้นอย่างหนึ่ง…”
“สมเด็จเจ้าฟ้าอาจารย์” แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ทรงสอนและพัฒนามหาวิทยาลัยในระยะแรกเริ่ม
ทรงสอนวิชาภาษาฝรั่งเศสที่คณะอักษรศาสตร์ และทรงเริ่มก่อตั้งสมาคมครูภาษาฝรั่งเศสแห่งประเทศไทย
เพื่อพัฒนาการเรียนการสอนตลอดจนการบริหารจัดการจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยให้มีประสิทธิภาพและมีความเป็นสากลมากขึ้น
ศาสตราจารย์ ดร.เอ. จี. เอลลิส(A.G. Ellis) ชาวอเมริกัน ได้ดำรงตำแหน่งอธิการบดีคนแรกของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
คณะแพทยศาสตร์ คือคณะแรกที่พัฒนาเป็นมหาวิทยาลัย
ตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๖๓ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเริ่มมีชาวต่างประเทศเข้ามารับราชการ
เมื่อพันเอกหลวงพิบูลสงครามได้รับตำแหน่งนายกรัฐมนตรีแล้ว ก็ยังคงดำรงตำแหน่งอธิการบดีต่อไป การที่บุคคลในคณะรัฐบาลเข้ารับตำแหน่งสำคัญในจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยนี้ ส่วนหนึ่งเป็นการแสดงให้เห็นว่ากลุ่มผู้นำคณะราษฎรได้ให้ความสำคัญแก่การศึกษาในระดับอุดมศึกษาอย่างมาก
ในระหว่าง พ.ศ.๒๔๘๑ – ๒๔๘๙ นิสิตที่จะเข้าศึกษาในจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยต้องเข้ามาศึกษาที่โรงเรียนแห่งนี้ก่อน
ปัจจุบันที่ดินของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยมีพื้นที่ ๑,๑๕๓ ไร่ ซึ่งได้จัดแบ่งตามผังแม่บทได้เป็น ๓ ส่วน
การศึกษาในสมัยแรกของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มีการจัดแบบ Residential College หรือเป็นการศึกษาและอยู่กินในมหาวิทยาลัย หอพักนิสิตจุฬาฯ จึงถือกำเนิดขึ้นพร้อมๆ กับการมีมหาวิทยาลัย
การพัฒนาจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยให้เป็นมหาวิทยาลัยในระบบสากล ไม่ได้จำกัดเฉพาะการพัฒนาหลักสูตรการเรียนการสอนเท่านั้น หากแต่ยังรวมถึงการสนับสนุนกิจกรรมและการมีส่วนร่วมของนิสิตด้วย
นิสิตหญิงรุ่นแรกที่เข้าศึกษาในคณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในปี พ.ศ.๒๔๗๐ และจบการศึกษา ๖ คน
เจ้าจอมสมบูรณ์ในรัชกาลที่ ๕ ได้บำเพ็ญกุศลทำบุญฉลองอายุครบหกรอบ โดยบริจาคเงินจำนวน ๑๒๐,๐๐๐ บาท ให้แก่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยและระบุวัตถุประสงค์ให้สร้างหอพักนิสิตหญิง
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยยให้ความสำคัญและให้การสนับสนุนกิจกรรมอื่นๆ อย่างหลากหลาย เพื่อพัฒนาศักยภาพและส่งเสริมความสามารถของนิสิต โดยเปิดโอกาสให้ได้มีส่วนร่วมและแสดงออกอย่างเต็มที่ นอกจากนี้แล้วยังช่วยสร้างสายสัมพันธ์อันดีระหว่างนิสิตด้วยกัน ตลอดจนความสัมพันธ์ระหว่างนิสิตกับคณะและมหาวิทยาลัยอีกด้วย
กระแสประชาธิปไตยเบ่งบานหลังกรณี ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ ได้ส่งผลต่อการปรับเปลี่ยนระบบการบริหารงานของนิสิตด้วยโดยเปลี่ยนจากระบบสโมสรแบบเดิม
ครั้นเวลาผ่านไป ๔ คณะแรกเริ่มของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้มีพัฒนาการไปตามสถานการณ์และตามความเหมาะสม
เริ่มต้นจากการเรียนการสอนทางด้านสถาปัตยกรรมในโรงเรียนเพาะช่าง และยกฐานะขึ้นเป็นคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ในปี พ.ศ.๒๔๘๒
มีกำเนิดสืบเนื่องจาก “แผนกแพทย์ผสมยาโรงเรียนราชแพทยาลัย” หรือ “โรงเรียนปรุงยา”
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ตั้งแผนกสัตวแพทยศาสตร์ขึ้น ซึ่งสอดคล้องกับนโยบายของรัฐบาลที่ส่งเสริมอาชีพต่างๆแก่ประชาชน รวมทั้งการเลี้ยงสัตว์ด้วย
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเริ่มเปิด “แผนกวิชาการบัญชี” และ “แผนกวิชาพาณิชยศาสตร์” ขึ้น ซึ่งสอดคล้องกับการที่รัฐบาลอำนวยความสะดวกให้คนไทยเข้ามาประกอบอาชีพต่างๆ เพื่อปูพื้นฐานให้ประชาชนเข้ามามีบทบาททางเศรษฐกิจของประเทศ
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ตั้งแผนกทันตแพทยศาสตร์ขึ้นเป็นแผนกอิสระ ซึ่งขณะนั้นเป็นเวลาใกล้เคียงกับรัฐบาลประกาศให้ประชาชนเลิกกินหมากและชี้ให้เห็นโทษของการกินหมาก
คณะนิติศาสตร์ มีวิวัฒนาการสืบเนื่องมาตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๗๖ เมื่อจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้รับโอนโรงเรียนกฎหมายมาจากกระทรวงยุติธรรม
คณะครุศาสตร์ถือกำเนิดมาจากแผนกฝึกหัดครูซึ่งเป็นแผนกวิชาหนึ่งในคณะอักษรศาสตร์และวิทยาศาสตร์
มีหน้าที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการสอนและการวิจัยในสาขาต่างๆ ในระดับบัณฑิตศึกษาตลอดจนทำหน้าที่เป็นหน่วยงานควบคุมมาตรฐานด้านวิชาการ ประสานงานและสนับสนุนการดำเนินงานของภาควิชาต่างๆ ที่เปิดสอนในระดับบัณฑิตศึกษา ซึ่งนำไปสู่การสร้างและขยายความสามารถของมหาวิทยาลัยในด้านวิชาการและการวิจัย
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้เปิดสอนวิชาการหนังสือพิมพ์ขึ้นตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๘๒ ซึ่งเป็นหลักสูตรในระดับอนุปริญญาสังกัดในคณะอักษรศาสตร์และวิทยาศาสตร์
เพื่อให้สอดคล้องกับนโยบายพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้จัดตั้งเป็นคณะเศรษฐศาสตร์ขึ้นเพื่อผลิตบัณฑิตทางวิชาเศรษฐศาสตร์โดยเฉพาะ
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเปิดสอนด้านการพยาบาลมาตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๕๑๐ โดยเป็นภาควิชาพยาบาลศึกษา ในคณะครุศาสตร์ ซึ่งเป็นหน่วยงานแรกของประเทศไทยที่ผลิตครูพยาบาลระดับปริญญาตรี รวมทั้งได้ผลิตมหาบัณฑิตสาขาวิชาการบริหารการพยาบาลเพื่อสร้างผู้นำทางการพยาบาลด้วย
เพื่อสนับสนุนการผลิตบัณฑิต การวิจัย และการบริการในกลุ่มวิทยาศาสตร์สุขภาพสาขาต่างๆ อย่างครบวงจร
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยมีโครงการจัดตั้งหน่วยงานวิชาการทางด้านศิลปกรรมศาสตร์ที่มีเป้าหมายให้ครอบคลุมศิลปะทุกสาขาอย่างสมบูรณ์ เช่น วิจิตรศิลป์ เนรมิตศิลป์ ศิลปทฤษฎี ดุริยางค์และศิลปการแสดง เป็นต้น
ปริญญาเอกหลักสูตรแรกที่เปิดสอนในมหาวิทยาลัยของประเทศไทย
สถาบันอุดมศึกษาแห่งแรกของประเทศที่ให้ความสำคัญด้านการพลศึกษาและสุขศึกษา
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ตระหนักว่าประเทศไทยมีบทบาทที่สำคัญในฐานะแหล่งธุรกิจอุตสาหกรรมการผลิตอาหารและการเกษตร เป็นครัวโลกสำคัญที่ต้องพัฒนาขีดความสามารถในการแข่งขันกับประเทศที่ผลิตอาหารในภูมิภาคอื่นๆ ของโลก
เพื่อให้สอดคล้องกับความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีที่พัฒนาอย่างต่อเนื่องในสังคมไทย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จึงได้จัดตั้ง “หน่วยคอมพิวเตอร์ไซแอนส์” (Computer Science) ขึ้นในบัณฑิตวิทยาลัยตั้งแต่วันที่ ๑ มีนาคม พ.ศ.๒๕๑๒
พ.ศ.๒๕๑๘ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยจึงได้จัดตั้งหน่วยทะเบียนกลางขึ้นสังกัดฝ่ายวิชาการ สำนักงานอธิการบดี เพื่อดำเนินงานด้านทะเบียนนิสิตและบริการด้านการลงทะเบียนของนิสิตด้วยเครื่องคอมพิวเตอร์
ต้นแบบห้องสมุดอัตโนมัติที่สมบูรณ์แบบแห่งแรกของประเทศไทย
เป็นโปรแกรมที่พัฒนาโดยความร่วมมือจากสถาบันบริการคอมพิวเตอร์กับภาควิชาวิศวกรรมคอมพิวเตอร์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ อาจเรียกอย่างไม่เป็นทางการว่า จุฬาเวิร์ด หรือ เวิร์ดจุฬา หรือ CW
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเป็นหน่วยงานแรกในประเทศไทยที่เชื่อมเข้าสู่ระบบสารสนเทศอินเทอร์เน็ตได้ตลอด ๒๔ ชั่วโมง
เป้าหมายสำคัญประการหนึ่งของการก่อตั้งโรงเรียนมหาดเล็กซึ่งสืบเนื่องต่อมายังโรงเรียนข้าราชการพลเรือนของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยตั้งแต่แรกเริ่มก่อตั้ง คือการผลิตบุคคลเข้าสู่ระบบราชการโดยเฉพาะอย่างยิ่งข้าราชการสายปกครองให้กับกระทรวงมหาดไทย
นิสิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยหลายคนในระยะนั้นได้เข้ามามีบทบาททางด้านนี้ ที่เด่นมากเช่น จิตร ภูมิศักดิ์
ก้าวสำคัญของการรวมตัวเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของนิสิตนักศึกษา ส่งผลให้สื่อมวลชนเผยแพร่กิจกรรมของศูนย์กลางนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทยอย่างแพร่หลาย รวมทั้งยังเป็นการปลูกฝังความรู้สึกชาตินิยมในหมู่นิสิตนักศึกษาด้วย
โดยการส่งนิสิตนักศึกษาออกไปเผยแพร่ความรู้กับประชาชนในชนบททั่วประเทศ ตลอดจนการให้ความรู้เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน การใช้สิทธิในการเรียกร้องตามกระบวนการประชาธิปไตยที่ถูกต้อง
ในฐานะที่เป็นกิจกรรมเสริมหลักสูตรของสโมสรนิสิตแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเพราะค่ายอาสาเป็นกิจกรรมที่ยูเนสโกสนับสนุนและถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมเยาวชนตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๐๐
ค่ายอาสาพัฒนาของนิสิตคณะวิศวกรรมศาสตร์ มีความสืบเนื่องมาจากโครงการค่ายอาสาพัฒนาเพื่อบำเพ็ญประโยชน์ต่อสังคมของนิสิตชมรมอาสาพัฒนา คณะวิศวกรรมศาสตร์ ซึ่งได้ก่อตั้งขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ.๒๕๑๒
การเข้าช่วยเหลือและแก้ปัญหาเร่งด่วนโดยเฉพาะผลกระทบต่อชีวิต สุขภาพ และทรัพย์สิน เป็นสิ่งจำเป็นในลำดับแรก
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยตระหนักดีว่าการจัดการศึกษาตามหลักสูตรเพียงอย่างเดียวนั้นไม่เพียงพอที่จะสนองความต้องการของสังคม สมควรต้องเพิ่มบทบาทในการถ่ายทอดและเผยแพร่ความรู้ที่ได้สร้างสมในมหาวิทยาลัยไปสู่สังคมอย่างทั่วถึงและกว้างไกลทั้งในระดับชาติและนานาชาติ
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยมีนโยบายอย่างแน่ชัดว่าจะต้องไม่มีนิสิตของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยที่ต้องออกจากการศึกษาเพราะขาดแคลนทุนทรัพย์
การพัฒนาเศรษฐกิจตลอดจนการพัฒนาระดับชีวิตความเป็นอยู่ซึ่งประเด็นเหล่านี้มีความสำคัญต่อความมั่นคงทางการเมืองและความสงบสุขของสังคมด้วย
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯพระราชทานนาม “ศศินทร์” เป็นชื่อสถาบันโดยมีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการว่า “สถาบันบัณฑิตบริหารธุรกิจศศินทร์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย”
หลักสูตรนานาชาติของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยมิได้จำกัดอยู่เฉพาะหลักสูตรที่เรียนรู้ความเจริญก้าวหน้าทางวิชาการจากต่างประเทศเท่านั้น แต่ยังมีหลักสูตรนานาชาติอีกลักษณะหนึ่ง คือหลักสูตรไทยศึกษา ซึ่งมุ่งเผยแพร่ความเป็นไทยสู่นานาชาติ
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ตระหนักว่าภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะเป็นอีกภูมิภาคหนึ่งซึ่งจะเป็นที่สนใจในหมู่นานาชาติมากยิ่งขึ้นในอนาคต ทั้งนี้เนื่องจากช่วงเวลาที่เปลี่ยนแปลงไปสังคมโลกได้หันมาสนใจโลกตะวันออกเพิ่มมากขึ้น
สร้างบทบาทให้จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเป็นประตูสู่ภูมิภาคและนานาชาติ รวมทั้งให้สร้างความเป็นศูนย์อ้างอิงทางวิชาการซึ่งจะมีผลต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ตลอดจนความมั่นคงของประเทศ
๑ ใน ๑๑ พิพิธภัณฑ์ของโลกและเป็นแห่งแรกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่จัดแสดงร่างกายมนุษย์ภายใต้เทคนิคที่เรียกว่า Plastinated human bodies ซึ่งเป็นการแทนที่น้ำและไขมันในเนื้อเยื่อด้วยสารพลาสติกเหลว ทำให้ไม่มีกลิ่นเหม็นของน้ำยา และสามารถคงสภาพอยู่ได้นาน
ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ.๒๕๒๕ เพื่อเป็นที่ระลึกถึงหลวงวาจวิทยาวัฑฒน์คณบดีคนแรกผู้ก่อตั้งคณะทันตแพทยศาสตร์และเพื่อร่วมเฉลิมฉลองกรุงเทพมหานครครบ ๒๐๐ ปี
ห้องจดหมายเหตุ จัดเก็บและให้บริการเอกสาร หนังสือ สื่อโสตทัศน์ต่างๆ และเป็นพิพิธภัณฑ์แสดงสิ่งของที่มีคุณค่าเกี่ยวกับประวัติจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
เป็นศูนย์กลางการค้นคว้าและวิจัยด้านพระไตรปิฎกที่สมบูรณ์ที่สุดแห่งหนึ่ง
เป็นที่รวบรวมเสื้อผ้า เครื่องแต่งกาย พร้อมเครื่องประดับของสตรีชนเผ่าไท-กะได และชนเผ่าในแขวงเขตเซกอง ลาวใต้
สมุนไพรทั้งในประเทศและต่างประเทศ เครื่องมือทางเภสัชกรรม และองค์ความรู้ต่างๆ รวมทั้งวิวัฒนาการเภสัชกรรมตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน เพื่อเป็นแหล่งอ้างอิงทางวิชาการ ให้ความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องแก่นิสิต
จัดแสดงวิวัฒนาการของกล้องถ่ายภาพอุปกรณ์การถ่ายภาพต่างๆ และภาพถ่ายตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบันรวมทั้งวิวัฒนาการความก้าวหน้าด้านเทคโนโลยีการพิมพ์และวัตถุพิมพ์ ถือเป็นพิพิธภัณฑ์แห่งแรกของประเทศไทยที่จัดแสดงกล้องถ่ายภาพภาพถ่ายสีเชิงศิลปะ
เก็บรวบรวมตัวอย่างปรสิตภายในและภายนอกของสัตว์ชนิดต่างๆ ที่เป็นหนอนพยาธิ แมลง ไร เห็บ และ โปรโตซัว จำแนกชนิดไว้เป็นหมวดหมู่ เพื่อให้นิสิตได้เรียนรู้จากของจริง
เป็นพิพิธภัณฑสถานเกี่ยวกับวัฏจักรของหิน แร่ การแสดงกลุ่มหินชุดต่าง ๆ ของประเทศตามตารางธรณี ซากดึกดำบรรพ์ต่างๆ รวมทั้งไดโนเสาร์ และทรัพยากรเชื้อเพลิงธรรมชาติของประเทศ
เป็นแหล่งข้อมูลต่างๆ เกี่ยวกับพืชเพื่อใช้เป็นฐานข้อมูลเกี่ยวกับพืชของประเทศไทยรวมทั้งเป็นสถานที่ปฏิบัติงานวิจัยของนิสิตและคณาจารย์
“เรารู้จักตนเองได้ด้วยการรู้จักธรรมชาติและชีวิตรอบตัวเรา อยากศึกษา อยากสนุกเพลิดเพลิน ควรมาชมพิพิธภัณฑสถานธรรมชาติวิทยาแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย”
จัดแสดงพระประวัติและพระกรณียกิจของพระราชชายาเจ้าดารารัศมี เครื่องใช้ส่วนพระองค์ ของที่ทรงได้รับพระราชทานลายพระหัตถ์และพระราชหัตถเลขาระหว่างพระองค์และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรวมไปถึงประวัติของพระราชวงศ์ฝ่ายเหนือ
เป็นพระราชวังบนเกาะแห่งเดียวในประเทศไทย สร้างขึ้นใน พ.ศ.๒๔๓๒ เพื่อใช้เป็นที่ประทับแปรพระราชฐานในฤดูร้อนของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระราชวงศ์
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดแสดง “เอกสหิบิเชน” หรือพิพิธภัณฑ์สิ่งของที่หาได้บนเกาะสีชัง
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยตระหนักถึงความสำคัญในการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรมและภูมิปัญญาไทย ทั้งการสืบทอด อนุรักษ์ และเผยแพร่ โดยเป็นหนึ่งในพันธกิจหลักของมหาวิทยาลัย
เพื่อสนับสนุนและสร้างสรรค์เผยแพร่ผลงานของศิลปินไทยอีกขั้นหนึ่ง
เป็นแหล่งความรู้สำหรับศิลปวัฒนธรรมร่วมสมัยของไทยและต่างประเทศที่เปิดโอกาสให้ผู้สนใจได้ทำการทดลอง ค้นคว้าเพื่อหาแนวคิดใหม่ๆ ที่นอกเหนือกฎเกณฑ์เดิมๆ ภายใต้ความเชื่อที่ว่า “ความคิดสร้างสรรค์คือทักษะสำคัญของการอยู่รอดของบัณฑิตในโลกวันหน้า”
“เรามีโชคดีที่มีภาษาของตนเองแต่โบราณกาลจึงสมควรอย่างยิ่งที่จะรักษาไว้…“
ด้วยตระหนักถึงความสำคัญที่จะเสริมสร้างบรรยากาศทางวัฒนธรรมไทยประกอบกับความคิดที่จะสร้างสรรค์ถาวรวัตถุเป็นการเฉลิมฉลองเนื่องในมงคลวโรกาสเฉลิมพระชนมพรรษา ๕ รอบของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และวาระครบรอบ ๗๐ ปี แห่งการสถาปนาจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
เพื่อรองรับพันธกิจในการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรมของชาติ และสนองพระราชดำริในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการทำนุบำรุงรักษา รวมทั้งอนุรักษ์วิชาการทางด้านดนตรีไทยอันเป็นสมบัติทางศิลปวัฒนธรรมที่สำคัญที่แสดงให้เห็นถึงเอกลักษณ์ความเป็นเอกราชของชาติไทย
วงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์เป็นศิลปะขั้นสุดยอดในยุคหนึ่งแห่งวิชาการดุริยางคศิลป์ไทยต้องใช้บุคคลที่พร้อมด้วยทักษะและประสบการณ์ผิดกว่าการบรรเลงด้วยวงปี่พาทย์อื่นๆ
บรรเลงครั้งแรกในงานต้อนรับนิสิตใหม่ เมื่อวันที่ ๒๗ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๙๙
